ميزان بهره هوشی ، نمرات تحصيلی او ، تعيين نقاط قوت و ضعف در دروس مختلف ، بررسی علايق و استعدادها در زمينه رشته‌ها و مشاغل .

دانش آموزان برای انتخاب رشته بايد کاملا آزاد باشند و خودشان شخصا براساس استعداد و علاقه درونی خودشان تصميم بگيرند و طوری نباشد که دانش آموزی فقط برای رضايت والدين و يا اطرافيانشان رشته خود را انتخاب کنند.

گام اول :

شناخت توانایی ها و استعدادهای فردی ازطریق :

- سابقه ی تحصیلی

- نمرات دروس مختلف در پایه اول دبیرستانند

- نظرخواهی از کسانی که از نزدیک با شما برخورد دارند. (دبیران ،مشاور،پدر ومادر....)

- نتایج آزمون استعداد که توسط مشاورین محترم مدارس برگزار می شود.

گام دوم:

بررسی علائق و رغبت های فردی ازطریق:

- داشتن علاقه از مهمترين مسائل انتخاب رشته تحصيلی می باشد زيرا ميل و علاقه فرد به رشته مورد نظر باعث تلاش ، کوشش و صرف انرژی موثر می شود.

- نکته مهم در انتخاب رشته در دبيرستان علاقه و ميزان پيشرفت درسی و انگيزه خود جوش هر دانش آموز به درس های اصلی آن رشته تحصيلی است، يعنی دانش آموزان از خواندن و مطالعه درس های آن رشته شخصا لذت ببرد و احساس تسلط بر آن درس را در خود احساس کند.

- رشته تحصيلی که مورد علاقه افراد نباشد باعث از بين رفتن بسياری از لذت ها و موفقيت ها در فرد می شود و بسيار اتفاق افتاده است که دانش آموزان فعال و با استعداد به خاطر اينکه رشته تحصيلی مناسبی را در دبيرستان انتخاب نکردند در ادامه تحصيل و يا پيدا کردن شغل مرتبط با رشته خود ناکام ماندند.

- یکی از راه های سنجش علاقه می تواند این باشد که دانش آموز،خود را در یک روز تعطیل از تعطیلات تابستان یا عید تصور کند که هیچ گونه امتحان و آزمونی در کار نیست. اگر برای تفریح درس بخواند، سراغ کدام کتاب درسی می رود، درسی که شخص از آن لذت ببرد و باعلاقه آن را مطالعه کند، باتوجه به اینکه درس تخصصی کدام رشته است،نشان دهنده رشته مورد علاقه اوست.اگر در درجه اول دوست دارد برای مطالعه آزادش زیست یا شیمی را مطالعه کند،رشته علوم تجربی اولویت اول اوست،اگر ریاضی یا فیزیک را انتخاب کند رشته ریاضی را ترجیح می دهد و اگر ادبیات و عربی و مطالعات برای رشته انسانی و کارهای هنری برای رشته کار دانش یا شاید فنی وحرفه ای.

فرق استعداد و علاقه
هر کاری را که انسان بتواند (استعداد بالفعل و بالقوه) آنرا بهتر و عالیتر انجام دهد در آن استعداد دارد و هر کاری و امری که با شور و شعف و لذت و بدون خستگی انجام دهد را بدان علاقه دارد. گاهی ممکن است استعداد باشد (حس شعری) و علاقه نباشد (شعر نگفتن و انگیزة آن را نداشتن) بیشتر مواقع انسان با استعداد متوسط و یا کمتر از آن ولی با علاقه بالا و پشتکار به موفقیتهایی نایل می‌شود، اما اگر هر دو _ استعداد و علاقه _ در یک امر باشند، توفیق چند برابر خواهد بود.

گام سوم:

آگاهی ازرشته ها ومشاغل مختلف:

مراجعه به سایت سازمان سنجش www.sanjesh.org

مراجعه  به مشاور مدرسه

مصاحبه باافرادی که در رشته ی مذکور یا شغل مربوطه فعالیت دارند

گام چهارم:

انتخاب رشته ای که با توانایی ها وعلایق شما مطابقت داشته باشد

يکي ديگر از عوامل مهم در انتخاب رشته را شناخت رشته تحصيلي و عاقبت انديشي در انتخاب آن است توانايي علمي و استعداد فرد و همخواني آن با رشته مورد نظر گاهي مورد علاقه دانش آموز نيست و دانش آموز براي انتخاب رشته بايد تمامي جوانب از جمله علاقه ، استعداد ، آينده آن را مدنظر قرار دهد.

در انتخاب رشته بايد شرايط و توان اقتصادي فرد با شرايط و هزينه هاي رشته مورد نظر همخواني داشته باشد و همچنين مراکز آموزش بايد قابل دسترسي باشند.

 متأسفانه برخی پیش داوری ها و باورهای غلط درموردبعضی رشته ها،یاعث عدم واقع بینی و نگاه علمی به مسئله انتخاب رشته شده اند. ملاک اصلی علاقه و انگیزه دانش آموز است و نه اینگونه اعتقادات غلط.کسی که به رشته خود و تلاش و کار در آن علاقه داشته باشد،در رشته خودش موفق می شود و استعدادش شکوفا می گردد.

نکات مهم :

1-تا پایان خرداد ماه مهلت ثبت نام پایه اول است پس دقیقا بعد امتحانات تمام تلاش خودرا برای تصمیم گیری درست بکار بگیرید.

2-درانتخاب رشته به استعدادو علاقه خود توجه کنید یعنی مشخص کنید که به چه رشته یارشته هایی علاقه مند هستید.

3-پس از آنکه رشته های مورد علاقه خودرا مشخص کردید به جمع آوری اطلاعات بپردازید.

4-نتیجه وپیامدتحصیل در رشته مذکوررابررسی کنید وببینید که آیا رشته ی مذ کور همان چیزی است که شما به دنبالش هستید.

5-ممکن است دانش آموزی بگوید من تااول دبیرستان درسم خوب بوده است اما امسال زیاد تلاش نکرده ام در این صورت بهتر است بادبیران مرتبط با رشته مورد نظر صحبت نماید.

6-انتخاب رشته اولین تصمیم مهم در زندگی شماست .با آن مثل یک قضیه مهم وسرنوشت ساز برخورد کنید ونسبت به پیامدهای انتخابی که انجام می دهید آگاه باشید.

7- دانش آموزانی که از وضعیت درسی بهتری برخوردارند ،شانس بیشتری برای ثبت نام دررشته های پرطرفدار دارند سعی کنید اگر ازنمرات خود در نوبت اول راضی نیستید تلاش بیشتری کنید تا جبران کنید.

8- دانش آموزانی که تجدید می آورند شانس کمتری برای ادامه تحصیل در رشته مورد نظر خود دارند بنابراین بهتراست با تلاش وجدیت بیش تر ازبروز چنین مسئله ای جلوگیری کنید (از پارسال پایه اول دبیرستان  تکرار پایه ندارد ولی دروسی که دانش آموز تجدید می شود و درشهریور یا مهرماه نمره نیاورد باید تا زمان دیپلم نمره قبولی درآن دروس کسب نماید واگرنه در هر رشته ای باشد دیپلم نمی تواند بگیرد و این دانش آموزان از این نظر که نمرات پائینی در دروس دارند به دوره‌های کار و دانش معرفی می‌شوند.)